Kolejna umowa kredytu denominowanego uznana za nieważną

Wyrokiem z dnia 2 czerwca 2020 roku Sąd Okręgowy w Warszawie III Wydział Cywilny orzekł, że umowa kredytu hipotecznego zawarta pomiędzy powodami a Powszechna Kasa Oszczędności Bank Polski S.A. (własny kąt) jest nieważna w całości, a co za tym idzie pozwany bank musi wypłacić na rzecz powodów kwotę 329 567, 18 zł wraz z odsetkami, oraz że pozwany ponosi w całości koszty procesu. W uzasadnieniu pozwu powodowie wskazali, iż w dniu 3 września 2008 r., jako konsumenci, zawarli z Bankiem umowę dotyczącą kredytu mieszkaniowego hipotecznego. W ramach wykonania umowy pozwana strona, czyli bank, wypłaciła w złotych polskich kwotę odpowiadającą równowartości 252.092,37 franków szwajcarskich. Powodowie w ratach miesięcznych spłacali należność, która była automatycznie pobierana z rachunku bankowego jednego z nich. Środki pieniężne znajdujące się na rachunku bankowym powoda w Polskich Złotych (PLN) były potrącane na poczet spłaty kredytu i przeliczane na Franka Szwajcarskiego (CHF) według kursu ustalanego w swobodny sposób przez stronę pozwaną. Powodowie wskazali, iż łączna suma zapłaconych rat odsetek i rat kapitału w okresie od 3 września 2008 roku do 1 lutego 2018 roku wyniosła 329.567,18 złotych. W ocenie powodów cała umowa zawarta z bankiem była nieważna, na skutek jednostronnego przyznania sobie przez bank możliwości wpływania na wysokość spłacanych rat. W związku z tym, również wszelkie świadczenia dokonane na rzecz banku winny podlegać zwrotowi.

Strona pozwana wniosła o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powodów na rzecz pozwanej zwrotu kosztów postępowania oraz zakwestionowała dochodzone pozwem roszczenie – zarówno co do zasady, jak i co do wysokości, a także – zarówno w zakresie podstawy faktycznej, jak i podstawy prawnej powództwa.

Ustalony przez sąd stan faktyczny przedstawiał się następująco – powodowie początkowo mieli zamiar zaciągnięcia kredytu w walucie polskiej. Zdecydowali się więc na zaciągnięcie kredytu denominowanego, którego wartość była wyrażona w walucie CHF, ponieważ w tym zakresie ich zdolność kredytowa została oceniona pozytywnie. We wniosku kredytowym zapisane zostały oświadczenia, że klienci nie skorzystali z przedstawionej im w pierwszej kolejności przez bank oferty kredytu w walucie polskiej i wybrali oni ofertę w walucie wymienialnej, mając pełną świadomość ryzyka związanego z kredytami zaciągniętymi w walucie wymienialnej, zostali poinformowani o ryzyku zmiany kursów walutowych i stóp procentowych oraz zostali poinformowani, iż w przypadku kredytu udzielanego w walucie wymienialnej w rozliczeniach pomiędzy klientami a bankiem w obrocie dewizowym zastosowane będą ustalone przez ten bank kursy walut obcych wyrażone w polskich złotych. Co niezwykle istotne, stanowisko zawierające istotny pogląd dla niniejszej sprawy, w piśmie z dnia 18 września 2018 roku wyraził Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów. Wskazał on, że kwestionowane przez powodów zapisy zawarte w umowie dotyczącej kredytu hipotecznego zostały wprost zaczerpnięte z wzorca umowy zaproponowanego konsumentom przez kontrahenta, czyli bank, a powodowie nie mieli jakiegokolwiek wpływu na treść przedmiotowych postanowień. Postanowienia stosowane przez pozwanego dotyczące zasad ustalania kursów wymiany walut są sprzeczne z dobrymi obyczajami i rażąco naruszają interesy konsumentów. Postanowienia zawarte w umowie wprowadziły rażącą dysproporcję praw i obowiązków stron, przyznając jedynie jednej z nich uprawnienie do swobodnego określania kryteriów wpływających na wysokość świadczeń stron. Jednocześnie odebrane zostały drugiej stronie możliwości do weryfikacji poprawności działania silniejszej strony umowy – banku. Należy zaznaczyć też, że to na konsumentów – kredytobiorców, oprócz ryzyka kursowego, zostało ponadto przerzucone całkowicie ryzyko dowolnego kształtowania kursów walutowych przez kredytodawcę.

Mając na uwadze powyższe względy, sąd uznał, że powództwo jako zasadne, zasługiwało na uwzględnienie w całości. Jak zauważył sąd na podstawie zgromadzonego w tej sprawie materiału dowodowego należy wywnioskować, że powodom przedstawiono ogólną informację dotyczącą ryzyka walutowego, a w samej treści umowy wskazano, że wartość waluty CHF może ulegać wahaniom. Nie sposób natomiast uznać, że analizowane postanowienia umowne odnoszące się do mechanizmu waloryzacji spełniają rygory wskazania mechanizmu, który określałby szczegółowe sposoby i terminy ustalania kursu wymiany walut, na podstawie którego wyliczana byłaby m.in. kwota kredytu i rat kapitałowo-odsetkowych. Wskazana możliwość wyboru spłaty zadłużenia w walucie obcej, z której powodowie mieli zrezygnować na rzecz  rachunku bankowego prowadzonego dla rozliczeń w Polskim Złotym nie może być uznana za tożsamą ze świadomą zgodą na podjęcie wszelkich ryzyk wiążących się ze spłatą kredytu denominowanego. Z zeznań świadków nie wynikało, by powodom przedstawiono wyczerpująco konsekwencje wynikające z wyboru określonego rachunku bankowego. Nie sposób jest zatem uznać, że powodowie wyrazili świadomą zgodę i przyjęli na siebie pełne ryzyko zmian kursowych, jak również godzili się z tym, że o poziomie zadłużenia ratalnego, już spłaconego będą dowiadywać się w związku z podjęciem określonej sumy z ich rachunku bankowego. Co więcej, analizowane postanowienia umowy kredytowej zawartej między powodami a bankiem  nie zawierały precyzyjnie określonego sposobu wyznaczania kursów walut, jakie miały być  stosowane w celu przeliczenia zobowiązania z CHF na PLN. Funkcji takiej nie spełniało bowiem postanowienie, że przeliczenie nastąpi według aktualnej Tabeli kursów Banku. Jasne jest, w związku z tym, że bank kształtując postanowienia umowy, przyznał sobie prawo do jednostronnego ustalania kwot rat kredytu, ponieważ ani w umowie ani w regulaminie nie wskazano żadnych ograniczeń w tym zakresie. Co za tym idzie, powództwo zostało uznane w całości.

Komentarz kancelarii:

Sądy coraz częściej ustalają nieważność umów kredytowych zarówno indeksowanych jak i denominowanych do franka szwajcarskiego. W przypadku kredytów denominowanych w większości przypadków abuzywność postanowień umowy wprost prowadzi do jej nieważności, gdyż po ich wyeliminowaniu umowa taka traci sens.

Pamiętać jednak należy, że w przypadku kredytów indeksowanych do franka szwajcarskiego sama abuzywność klauzul nie zawsze wystarczy aby uznać taką umowę za nieważną. W takim przypadku należałoby dowodzić iż naruszona została zasad swobody umów polegająca na ułożeniu stosunku zobowiązaniowego wbrew jego naturze. Za niedopuszczalne przecież należy uznać sytuację, w której tylko jedna ze stron – bank – ma prawo w sposób de facto jednostronny i dowolny kształtować stosunek zobowiązaniowy np. poprzez jednostronne ustalanie wysokości rat kredytowych.